CEST Kaç? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir Bakış
İstanbul’un karmaşasında, her an, her dakika bir değişim ve dönüşüm içinde yaşadığımızı fark ediyorum. Sabah işe giderken, öğle tatilinde ya da akşam eve dönerken karşılaştığım sahneler, bazen bana aslında çok basit bir soruyu düşündürüyor: CEST kaç? Bu soru, belki de en temel anlamıyla bir zaman dilimi sorusu gibi görünse de, aslında toplumsal yapımızı, sosyal eşitsizlikleri ve bireylerin yaşamlarına dair çok önemli bir durumu yansıtıyor. Birçok insan, bu soruyu gündelik hayatın koşturmacasında basit bir soru olarak görse de, toplumdaki farklı grupların bu sorudan nasıl etkilendiği, onları nasıl bir zaman dilimine yerleştirdiği çok daha derin bir mesele.
Ben de İstanbul’da yaşayan, bir sivil toplum kuruluşunda çalışan, hayatı gözlemleyerek derinlemesine anlamaya çalışan 29 yaşında bir gencim. Bu yazıda, CEST kaç? sorusunu toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden inceleyerek, sokakta, toplu taşımada ve işyerinde gördüğüm sahnelerden örnekler vererek, teoriyi günlük hayatla bağlamaya çalışacağım.
CEST Kaç? Sadece Zaman Mı, Yoksa Toplumsal Eşitsizliklerin Göstergesi Mi?
CEST, yani Orta Avrupa Yaz Saati, aslında her gün hayatımıza giren ama çoğu zaman farkında olmadığımız bir kavram. Ancak, bu basit bir zaman dilimi sorusu olmaktan çok daha fazlasını anlatıyor. Hangi toplumsal sınıftan geldiğiniz, hangi cinsiyetten olduğunuz, hangi gruptan sayıldığınız, hatta hangi sosyal statüye sahip olduğunuz, CEST kaç? sorusunun anlamını tamamen değiştiriyor. Herkesin CEST kaç? sorusuna verdiği yanıt farklı çünkü bazı insanlar için bu bir “saatin ileri alınması” ya da “daha fazla ışık” anlamına gelirken, diğerleri için bu saat dilimindeki değişiklik, daha fazla ayrımcılığa ve zorlanmaya yol açıyor.
Bir gün, sabah işe gitmek için evden çıkarken, her zamanki gibi otobüs durağında bir grup insanla karşılaştım. Otobüs kalabalık ve sabahın erken saatlerinde herkes, o karmaşada hızlıca geçiş yapmaya çalışıyor. O an, bir kadının zorlanarak toplu taşımaya binmeye çalıştığını gördüm. Birkaç adım attıktan sonra, ona yardımcı olmak isteyen başka bir adamı fark ettim. Kadın, “Hayır, teşekkür ederim” diyerek başını çevirdi ama adamın tavrı, “Kadınlar her zaman yardım bekliyor” minvalindeydi. O an, kadın için CEST kaç? sorusunun, o kadar da basit olmadığını düşündüm. Zira, bir kadının sabah saatlerinde toplu taşımada rahatça seyahat etmesi, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ve şiddetli normlarla şekillenen bir dünyada hala zor.
Toplumsal Cinsiyet ve CEST Kaç?
Sosyal cinsiyet, CEST kaç? sorusunu etkileyen önemli bir faktör. Erkeklerin iş yerlerinde daha fazla söz hakkı sahibi olduğu, kadınların ise genellikle ikincil rol üstlendiği toplumlarda, zaman dilimleri bile kadınların lehine işlemiyor. Toplum, kadının “zamanını” çoğu zaman kısıtlar. Herkesin sabah saat 9’da işe gitmeye başlaması gerektiği bir toplumda, kadınlar çoğu zaman hem evdeki işleri hem de iş yerindeki sorumlulukları dengelerken “geç kalmamak” için daha fazla çaba sarf etmek zorunda kalıyor.
Bir gün, sabah işe gitmek için hazırlık yaparken, işyerimdeki kadın arkadaşımın sabah 6’da evden çıkıp, bir yandan çocuklarını okula bırakıp, bir yandan da işe yetişmeye çalıştığını gördüm. Yani, onun için CEST kaç? sorusunun cevabı, sadece bir saat dilimi meselesi değil. Kadınların sabah erken saatte çalışmaya başlamak zorunda kalması, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini gösteren çok önemli bir detay. Oysa erkeklerin çoğu için sabah 9’daki işe başlama saati, daha rahat bir şekilde geçiştirebildiği bir şey.
Çeşitlilik ve Rüzgarın Yönü: Farklı Kimliklerin Zamanla İmtihanı
Bir de İstanbul’da etnik kimlik ve sınıf farklarının etkisini gözlemleyerek, CEST kaç? sorusunun nasıl farklı cevaplar aldığını görmek mümkün. İstanbul’daki birçok işyerinde, çoğu zaman işe başlama saatleri esnek olsa da, bu esneklik sadece belli gruplara tanınan bir ayrıcalık. Örneğin, büyük ofislerde çalışan bir beyaz yakalı, işine sabah 10 gibi rahatça başlayabilirken, gece vardiyasına girmek zorunda kalan bir işçi ya da temizlik görevlisi için durum böyle değil. Onlar için zaman, her zaman daha baskıcı ve kısıtlayıcı.
Bir gün toplu taşımada bir temizlik görevlisi kadınla kısa bir sohbet etme fırsatım oldu. Kadın, sabah 6’da işe başladığını ve akşam saat 8’de eve dönebildiğini söyledi. O an, bir kez daha CEST kaç? sorusunun her kimlik için farklı bir anlam taşıdığını düşündüm. Kadın, geç saatlere kadar çalışırken, aslında zaman dilimlerinin ona nasıl işlediğiyle mücadele ediyordu. Zaman, onun için sadece bir kavramdan ibaret değildi; aynı zamanda sınıfsal bir ayrımın da işaretiydi.
Sosyal Adalet ve CEST Kaç?
Sosyal adalet de CEST kaç? sorusunun önemli bir boyutunu oluşturuyor. Sosyal adaletin sağlandığı bir toplumda, herkesin zamanını eşit şekilde yönetebileceği bir ortam vardır. Ancak hâlâ birçok insan, belirli grupların lehine yapılan düzenlemeler yüzünden zamanını verimli kullanamıyor. İşte bu noktada, CEST kaç? sorusunun, toplumdaki eşitsiz yapıları nasıl yansıttığını görmemiz mümkün.
Bir gün işyerimde, düşük gelirli bir grup çalışanla sohbet ederken, onların iş saatlerinin diğer gruplara göre çok daha uzun olduğunu fark ettim. Çoğu zaman, çalışma saatlerinin uzaması ve az ücretli işlerin artması, sosyal adaletsizlikleri derinleştiriyor. Zamanın değeri, statü ve sınıf farklarına göre farklılaşıyor. Zenginlerin zamanları değerli, işçi sınıfının zamanları ise bir şekilde eriyip gidiyor.
Sonuç: CEST Kaç? Sorusu Neden Önemli?
CEST kaç? sorusu, zamanın, sınıfsal, cinsiyet temelli ve sosyal adalet açısından nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olan çok daha derin bir sorudur. Zaman, sadece bir ölçüm birimi değil, aynı zamanda toplumsal yapıyı, eşitsizliği, ayrımcılığı ve adaletsizliği yansıtan bir göstergedir. Herkes için CEST kaç? sorusunun cevabı farklıdır ve bu fark, günümüzde hala eşitlik için atılması gereken adımların göstergesidir.